Over de werkelijke leeftijd van de Volkskrant
Otto Spronk
Het boek van Annet Mooij ‘Dag in dag uit’ beschrijft de geschiedenis van de Volkskrant vanaf 1980. In de vorige Au Courant heeft Gerard Raven hieraan een uitgebreide recensie gewijd. Het thema beslaat voornamelijk de perioden van de hoofdredacteuren Lockefeer en Broertjes. Aanleiding echter voor het boek is 90 jaar de Volkskrant als dagblad. Ons erelid Otto Spronk is onder beide hoofdredacteuren chef van de afdeling Documentatie van de redactie geweest. Bij die aanleiding van 90 jaar moet beslist een kanttekening worden geplaatst!
Zelfs met de jaargangwisseling liep het vrijwel altijd fout. Moest die nou gerekend worden vanaf oktober 1919 of vanaf mei 1945 en moest in de nummering ook de paar maanden van de ‘foute’ Volkskrant in de oorlog worden meegerekend? Hierover heb ik menige discussie gevoerd met Paul Kouwenberg (chef Dag) en Jan van Capel (chef Nacht). Wanneer er met de nummering of jaargangwisseling weer iets verkeerd was gegaan, dan kreeg ik steevast altijd het Krantendepot van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag aan de telefoon met de vraag hoe het nou zat met die nummering en jaargangen. En ik geef onmiddellijk toe: het is een behoorlijk ingewikkeld verhaal.
De koppen van de Volkskrant van 2 October 1919 (boven) en van 1 October 1921 (onder).
Bron: De emancipatievan een dagblad. Geschiedenis van de Volkskrant, Joan Hemels, AMBO, 1981.
Voor het nageslacht: de Volkskrant (katholiek tot 1965) is voor het eerst verschenen in Den Haag op 2 oktober 1919, jaargang 1 nummer 1, maar verscheen slechts éénmaal per week. Vanaf 19 januari 1920 komt de krant om de andere dag uit, drie dagen per week dus. De vestigingsplaats van de redactie werd ’s-Hertogenbosch. Vanaf 1 oktober 1921 verschijnt de Volkskrant zes dagen per week want uiteraard niet op zondag, de Dag des Heeren. Deze datum is door oud-hoofdredacteur Pieter Broertjes aangehouden als jubileumdatum voor het dagblad de Volkskrant voor de publicatie van het boek van Annet Mooij. Of er bij de verhuizing van de redactie destijds van Den Bosch naar Utrecht in 1935 iets met de nummering fout is gegaan, durf ik niet te zeggen, maar bij zo’n gelegenheid wordt wel eens iets over het hoofd gezien. En ook of er in de meidagen 1940 met de nummering fouten zijn gemaakt, heb ik nooit kunnen achterhalen, want die bewuste kranten ontbraken in de eigen leggers. Bij een aantal andere krantentitels is dat vanwege de omstandigheden wel misgelopen. Toen hoofdredacteur Vesters van de Volkskrant in de zomer van 1941 door de Duitsers gedwongen werd tot aftreden (waarna alle redacteuren hem volgden), is de Volkskrant nog tot 4 oktober 1941, 22e jaargang, nummer 6219, onder de NSB-hoofdredacteur Van der Poel verschenen. Gedurende de rest van de bezettingstijd is de Volkskrant niet meer verschenen, ook niet als illegale uitgave. Het is dus heel logisch dat, toen de eerste Volkskrant op 8 mei 1945 weer verscheen, de nummering van de krant werd voortgezet als 22e jaargang nummer 6220. Dit is terug te vinden in die kleine legger van 1945. (Overigens is het ongesigneerde artikel van de schietpartij op de Dam op de voorpagina van verslaggever Godfried Bomans.) In de naoorlogse jaren is ook met de nummering en jaargangwisselingen van de krant regelmatig iets misgegaan. De jubileumdatum van Pieter Broertjes op 1 oktober 2011 is dus eigenlijk geen 90 jaar Volkskrant, maar 90 jaar minus 3,5 jaar niet verschenen kranten gedurende de bezetting en dat weer plussen met de vanaf 2 oktober 1919 tot en met 30 september 1921 verschenen kranten. Ik gaf al aan dat het een ingewikkelde rekenpartij is. Maar 90 jaar geleden voor het eerst verschenen als dagblad is beslist een goede reden geweest voor dit mooie boek.